Layer 2 là gì? Nó đóng vai trò quan trọng như thế nào trong việc mở rộng khả năng mở rộng của layer 1 blockchain? Cùng tìm hiểu các khía cạnh quan trọng và tương lai của giải pháp layer 2 trong bài viết này.
Nội dung
layer 2 là gì?
Layer 2 (hay còn gọi là L2) là tên gọi chung cho các giải pháp phát triển trên layer 1 và được kế thừa các đặc tính của layer 1 nhằm phục vụ mục đích mở rộng quy mô blockchain. Khác với lầm tưởng thường gặp là layer 2 chỉ dành cho Ethereum, layer 2 có thể được phát triển ở bất kỳ blockchain nào muốn đáp ứng nhu cầu người dùng ở quy mô lớn hơn.
Trên thực tế ngoài Ethereum, Bitcoin có Lightning network giúp cải thiện tốc độ giao dịch. Cộng đồng BNB Chain cũng có kế hoạch mở rộng mạng lưới với các giải pháp layer 2 và còn nhiều chain khác có thể phát triển giải pháp layer 2 trong tương lai.
Tại sao Layer 2 lại cần thiết?
Không phải ngẫu nhiên mà đa số người dùng lầm tưởng giải pháp layer 2 chỉ dành cho Ethereum. Với lượng giá trị thu hút được và hiệu ứng mạng lưới vượt xa các chain khác, Ethereum đã chứng minh sự thành công của mình, tuy nhiên điều đó cũng làm nổi bật những hạn chế của mạng lưới. Phí cao, mạng lưới tắc nghẽn là những vấn đề mà người dùng thường xuyên gặp phải khi giao dịch vào thời gian cao điểm trên Ethereum.
Thực tế, không chỉ riêng Ethereum gặp vấn đề với việc mở rộng, Bitcoin cũng chỉ có thể xử lý được trung bình 7 giao dịch/giây. Các chain khác như BNB Chain, Polygon, Avalanche cũng thường xuyên bị tắc nghẽn trong thời gian cao điểm. Tất cả những vấn đề này làm tăng nhu cầu phát triển các giải pháp giúp mở rộng mạng lưới và layer 2 là một trong những giải pháp đó.
Lợi ích của Layer 2
Layer 2 giúp:
- Tăng tốc độ xử lý giao dịch: Các giải pháp layer 2 có thể xử lý giao dịch với tốc độ nhanh hơn nhiều lần so với layer 1 nhờ vào các kỹ thuật như kênh thanh toán, batch xử lý, rollups, v.v.
- Giảm phí giao dịch: Khi giao dịch được xử lý trên layer 2, người dùng sẽ không phải thanh toán các khoản phí lớn như khi sử dụng layer 1 trực tiếp.
- Mở rộng quy mô: Layer 2 cho phép mở rộng khả năng xử lý của một blockchain lên hàng triệu giao dịch mỗi ngày, đáp ứng nhu cầu sử dụng của hàng triệu người dùng.
- Bảo mật dữ liệu: Các giao dịch được xử lý trên layer 2 vẫn được bảo mật và kiểm chứng bởi layer 1 blockchain, đảm bảo tính an toàn và minh bạch của hệ thống.
Tóm lại, layer 2 giúp giải quyết những hạn chế của layer 1 blockchain như tốc độ, phí giao dịch và khả năng mở rộng, từ đó mang lại trải nghiệm tốt hơn cho người dùng.
Bối cảnh hiện tại của Layer 2
Layer 2 có thể mang lại lợi ích lớn, thậm chí đây có thể là tiêu chí bắt buộc để các layer 1 đạt tới tham vọng mở rộng. Nhưng với bản chất được phát triển trên layer 1 và thừa hưởng những đặc tính của nó, layer 2 chỉ thực sự cần thiết nếu bản thân layer 1 thu hút được giá trị.
Việc phát triển layer 2 cho một blockchain layer 1 không có người dùng giống như việc giải một bài toán không tồn tại. Để xác định layer 2 của một chain có thực sự tiềm năng hay không, chúng ta cần phân tích tình trạng hiện tại của blockchain layer 1 mà layer 2 đó được phát triển ở trên.
Layer 1 không hỗ trợ Smart Contract
Một ví dụ điển hình về layer 1 không hỗ trợ smart contract (hợp đồng thông minh) đáng chú ý nhất hiện nay là Bitcoin. Để giải quyết bài toán về khả năng mở rộng, Lightning network đã được phát triển. Lightning network là layer 2 của mạng lưới Bitcoin sử dụng giải pháp payment channels (kênh thanh toán).
Mỗi một channel trong mạng lưới có thể xử lý trung bình từ 250 – 500 giao dịch/giây và không giới hạn số lượng channel có thể tham gia mạng lưới. Với số lượng channel hiện tại, theo lý thuyết, Lightning network của Bitcoin có thể xử lý từ 20 – 40 triệu giao dịch/giây.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng con số trên chỉ tồn tại trên lý thuyết, bài toán của Lightning network hiện tại là làm sao phổ cập việc sử dụng BTC để thanh toán trên quy mô lớn. Nếu BTC không được chấp nhận và mạng lưới Bitcoin muốn phát triển theo hướng khác thì Lightning network sẽ mất đi giá trị vì giải pháp payment channels phục vụ chủ yếu cho mục đích thanh toán.
Nếu Lightning network không còn giá trị, mạng lưới Bitcoin sẽ quay trở lại bài toán ban đầu liên quan đến vấn đề mở rộng. Có thể nói, Lightning network giống như con đường một chiều mà Bitcoin đã chọn đi. Nếu thành công, nó sẽ giúp BTC trở thành đồng tiền được chấp nhận rộng rãi, nếu thất bại, nó sẽ khiến BTC bị các đối thủ đến sau bỏ xa, nổi bật là các blockchain hỗ trợ smart contract đang phát triển rất nhanh hiện nay.
Các Blockchain Layer 1 hỗ trợ Smart Contract
Xét 10 chain có TVL (giá trị tài sản khoá) cao nhất hiện tại, có thể thấy Ethereum đang vượt xa các chain khác về chỉ số này, kể cả các layer 2 của Ethererum cũng thuộc top 10 chain có TVL cao nhất. Các blockchain layer 1 khác vẫn chưa có layer 2, tuy nhiên cộng đồng của một vài dự án đã đề xuất việc phát triển giải pháp này cho blockchain của mình.
Tiêu biểu có thể kể đến cộng đồng BNB Chain đề xuất phát triển giải pháp Zk Rollup để tăng hiệu suất mở rộng và sidechain để phục vụ cho cho các mục đích riêng biệt.
Các giải pháp layer 2 tiềm năng
Với vị thế là người đứng đầu và tiên phong cho các giải pháp layer 2, từng nước đi của Ethereum có ảnh hưởng rất lớn tới các blockchain còn lại. Như đã trình bày trong bài các giải pháp mở rộng Ethereum, giải pháp layer 2 Rollup là giải pháp mở rộng tiềm năng nhất hiện nay.
Về hiệu ứng mạng lưới, các dự án sử dụng giải pháp Rollup cũng đang thu hút nhiều giá trị nhất và các giải pháp Rollup cũng được nhiều người ủng hộ nhất trong tầm nhìn phát triển của Ethereum. Giá trị tài sản khóa đang tập trung chủ yếu ở các dự án sử dụng giải pháp Rollup.
Zk Rollups – Giải pháp layer 2 tiên tiến
Zk rollups được xem là giải pháp hoàn thiện hơn nhưng do có độ khó kỹ thuật cao, các layer 2 sử dụng Zk rollups hiện tại vẫn chưa hỗ trợ EVM (máy ảo Ethereum). Layer 2 sử dụng giải pháp Zk rollups phải tự phát triển sản phẩm từ đầu, điều này làm hạn chế khả năng tiếp cận được tệp người dùng lớn của chúng.
Tuy nhiên với các đặc tính ưu việt, giải pháp Zk rollups vẫn xuất hiện ở các dự án nổi bật và thu hút được nhiều giá trị như dYdX, Loopring, ZkSync. Đặc biệt, dự án ZkSync đã thông báo về việc ra mắt ZkEVM, một layer 2 riêng biệt sử dụng giải pháp Zk rollups hỗ trợ EVM trong cuối năm 2022.
Optimistic Rollups – Giải pháp tối ưu hiện tại
Ở thời điểm hiện tại, các layer 2 sử dụng giải pháp Optimistic rollups đang thu hút nhiều giá trị nhất, nổi bật trong số đó là Arbitrum One và Optimism với TVL bỏ xa các layer 2 khác. Arbitrum là một bộ giải pháp mở rộng layer 2 được Offchain-labs phát triển nhằm giải quyết các vấn đề tắc nghẽn trên Ethereum.
Kết Luận
Layer 2 đang đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng khả năng mở rộng của các blockchain layer 1, đặc biệt là Ethereum. Các giải pháp layer 2 như Rollups, Lightning Network, và sidechain đã và đang được phát triển để giải quyết các vấn đề về tốc độ, phí giao dịch và khả năng mở rộng của các blockchain layer 1.
Tuy nhiên, sự phát triển của layer 2 không phải là một điều hiển nhiên. Nó phụ thuộc rất lớn vào việc layer 1 có thể thu hút được giá trị và người dùng hay không. Nếu layer 1 không có nền tảng vững chắc, việc phát triển layer 2 sẽ trở nên vô nghĩa.
Trong tương lai, chúng ta có thể kỳ vọng vào việc layer 2 sẽ tiếp tục được phát triển và hoàn thiện, giúp các blockchain layer 1 mở rộng quy mô và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dùng. Sự cạnh tranh giữa các giải pháp layer 2 cũng sẽ thúc đẩy quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng dịch vụ, mang lại lợi ích cho cả các nhà phát triển và người dùng cuối.